Mit Piłsudskiego w służbie śląskiej piłsudczyzny

Zdjęcie pochodzi ze strony pastsilesia.blogspot.com – gorąco polecam!

Kreowanie bohaterów narodowych polega na wybielaniu z ich życiorysów niewygodnych słów i zdarzeń. W miejsce białych plam wstawia się mity, dzięki którym zachowuje się spójną i jedynie właściwą narrację. Umiejętnie kształtowany w II i III RP wizerunek Józefa Piłsudskiego jako męża stanu rozbija się dramatycznie, jeśli skonfrontuje się go ze stosunkiem marszałka do spraw Górnego Śląska.

Dla Piłsudskiego Śląsk jako obszar peryferyjny nie stanowił rdzenia polskiej państwowości. Odpowiedź udzielona powstańcom śląskim, którzy w sierpniu 1919 r. przybyli doń z błaganiem o pomoc, stanowi tego wymowny dowód. Co, Śląska się wam zachciało? To jest stara kolonia niemiecka i nic tam nie macie do szukania. Nic nie dam, żadnych posiłków. Ja mam w dupie wasz cały Śląsk*. Marszałek pochłonięty ideą polskiego Drang nach Osten był zdania, że o losach regionu nie zadecydują Ślązacy, a mocarstwa zachodnie. W kolejnych miesiącach swą obojętność zarzucił na rzecz stosunku instrumentalnego. Na Górny Śląsk konspiracyjnie została oddelegowana kadra oficerska, która przejęła kontrolę nad III powstaniem śląskim. Przedmiotowy stosunek do naszego regionu odzwierciedla również pierwsze zdanie tajnego sprawozdania Piłsudskiego z inspekcji, jaka miała miejsce po przejęciu przez państwo polskie swojej części Śląska. Policję zastano wszędzie na stanowiskach, funkcjonariusze policji działają sprawnie**.

Po przewrocie majowym z misją nawracania na kult Marszałka przybył na Śląsk Wojewoda Grażyński. Był to teren wyjątkowo odporny na propagandę piłsudczykowską wobec politycznej dominacji ugrupowania Korfantego. W maju 1930 r. podczas kampanii wyborczej do Sejmu Śląskiego niechlubne słowa przypomniał działacz chadecki Piotr Ful. Zacytował on Piłsudskiego na wiecu w Wiśle Wielkiej. Słowa wywołały ostry sprzeciw piłsudczyzny, która wniosła oskarżenie z §360 kodeksu karnego (poniżanie urządzeń państwowych). Mimo że sędzia Fula uniewinnił, ten za sprawą wyznawców marszałka stracił pracę na kolei.

Budowanie mitu marszałka na Śląsku rozpoczęło się na dobre po 1935 r., kiedy sanatorzy zdobyli większość w Sejmie Śląskim. Niemal natychmiast rozpisano konkurs na projekt pomnika Marszałka i Powstańca Śląskiego (sic!). Wiernopoddańcza propozycja obrazująca dwóch klęczących przez Piłsudskim powstańców nie przekonała nawet samego Grażyńskiego (zobacz zdjęcie projektu). Ostatecznie realizację posągu zlecono Chorwatowi, Antunowi Augustinčićowi. Monument miał prezentować Piłsudskiego na koniu w otoczeniu czterech powstańców. Kompozycję uzupełniała „Pieta Śląska”, postać kobiety obejmującej poległego powstańca. Pomnik miał stanąć w Katowicach jesienią 1939 r. Uniemożliwiła to wojna, a później reżim komunistyczny. Odlew udało się sprowadzić dopiero w 1993 r. Mimo wielu kontrowersji stanął w centralnej części Katowic tuż obok pomnika Korfantego.

Postać Piłsudskiego dziś już nie wywołuje takich emocji jak przed laty. Niemniej jednak próby jej demitologizacji natrafiają czasami na gwałtowne reakcje. Wydaje się, że tym, którzy próbują ciągle przekonywać, że Piłsudski Ślązaków darzył bezkresną miłością, wypada w równie humorystycznej konwencji proponować przetopienie monumentu. Na swoje upamiętnienie czeka cierpliwie inny marszałek, twórca śląskiej autonomii, Konstanty Wolny. W przeciwieństwie do Józefa Piłsudskiego Śląsk dla niego nie był zabawką w rękach Warszawy, a równorzędnym podmiotem, który Rzeczpospolitą na uczciwych zasadach chce stanowić, a nie jej bezwzględnie podlegać.

Tekst ukazał się w listopadowym numerze miesięcznika „Jaskółka Śląska„.

*Cyt. za: Konferencja śląska: Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, 28 VI – 1 VII 1953, s. 163.
**Tamże, 53.